Chú trọng phát triển vật liệu xây dựng xanh thân thiện với môi trường

Để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nhu cầu sử dụng vật liệu xanh, trong đó có gạch không nung thân thiện với môi trường, tiêu tốn ít năng lượng và tiết kiệm được điện năng tiêu thụ đang là xu hướng mà ngành sản xuất vật liệu xây dựng hướng tới

      Sử dụng gạch không nung xi măng cốt liệu góp phần bảo vệ môi trường trong khi vẫn đạt hiệu quả kinh tế vượt trội.

Khuyến khích sản xuất và sử dụng vật liệu xanh

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, Việt Nam hiện có 833 đô thị, với đà phát triển này thì đến năm 2025 sẽ có khoảng 1.000 đô thị. Thống kê của Viện Vật liệu xây dựng cho thấy, các công trình xây dựng sử dụng khoảng 17% nguồn nước, 40% nguồn năng lượng, 25% gỗ khai thác, chiếm 50% lượng phát thải, tạo ra 33% lượng khí thải các bon và 40% phế thải rắn xây dựng. Vì vậy, việc phát triển vật liệu xây dựng xanh, trong đó có gạch không nung sẽ giúp tiết kiệm đất nông nghiệp, giảm thiểu khí phát thải gây hiệu ứng nhà kính và ô nhiễm môi trường; giảm chi phí xử lý phế thải của các ngành công nghiệp, tiết kiệm nhiên liệu than là yêu cầu cấp thiết.

Nhằm đẩy mạnh phát triển vật liệu xây dựng xanh, thân thiện với môi trường nói chung và gạch không nung nói riêng, những năm gần đây Chính phủ đã thông qua nhiều chính sách như: Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ban hành năm 2010, trong đó quy định “Sử dụng vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng, vật liệu không nung, lắp đặt thiết bị sử dụng năng lượng mặt trời, khí sinh học trong các công trình xây dựng”. Ngoài ra, còn có Nghị định 24a/2016/NĐ-CP ngày 5/4/2016 của Chính phủ về quản lý vật liệu xây dựng, đưa ra các chính sách khuyến khích phát triển vật liệu mới thân thiện môi trường trong đó có vật liệu xây không nung; Quyết định số 567 ngày 28/4/2010 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình phát triển vật liệu xây không nung, với mục tiêu phát triển sản xuất và sử dụng vật liệu xây không nung thay thế gạch đất sét nung đạt tỷ lệ 20 - 25% vào năm 2015, 30 - 40% vào năm 2020; Thông tư 09/2012 của Bộ Xây dựng ban hành ngày 18/10/2012, quy định sử dụng vật liệu xây không nung trong các công trình xây dựng. Theo đó, tại các công trình xây dựng bằng vốn Nhà nước buộc phải sử dụng vật liệu không nung ở các đô thị loại 2, tối thiểu phải 50% và đô thị loại 3 là 100%.

Ông Nguyễn Hải Hà, Đại học Xây dựng cho biết: Thực hiện Chương trình phát triển vật liệu xây dựng không nung, hiện cả nước đã có 55/63 tỉnh, thành phố đã xây dựng, ban hành lộ trình xóa bỏ lò gạch thủ công; 25 địa phương đã xây dựng chính sách, ban hành chỉ thị về tăng cường sử dụng vật liệu xây dựng không nung, hạn chế sản xuất và sử dụng gạch đất sét nung. Đến nay, tổng sản lượng gạch không nung cả nước sản xuất ước đạt 7 tỷ viên (chiếm 28% tổng lượng gạch xây dựng). Các trường đại học, các viện nghiên cứu đang biên soạn giáo trình mang tính chuyên sâu về hướng dẫn thiết kế, thi công, định mức tiêu hao cho một đơn vị khối lượng xây dựng sử dụng vật liệu xây dựng không nung để đưa vào chương trình giảng dạy tại các trường chuyên nghiệp.

Đặc biệt, tỉnh miền núi Sơn La là một trong những địa phương đi đầu về sản xuất gạch không nung. Từ năm 2015, tỉnh đã triển khai Dự án Xây dựng mô hình ứng dụng công nghệ sản xuất gạch không nung với công suất 15 triệu viên/năm. Công ty cổ phần Xây dựng và thương mại An Phát, tiểu khu 8, thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn, đã được chuyển giao dây chuyền công nghệ. Đến nay, dự án đã sản xuất thử nghiệm được trên 10.000 viên gạch, tiếp thu, làm chủ và áp dụng thành công quy trình công nghệ sản xuất gạch không nung bằng công nghệ đất hóa đá từ nguyên liệu sẵn có của địa phương. Kết quả nghiên cứu của dự án đã mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường rõ rệt. Chất lượng gạch được đánh giá tương đương và cao hơn gạch nung truyền thống cùng loại, sử dụng ít diện tích mặt bằng hơn, ít diện tích có mái che hơn, chi phí đầu tư giảm, không sử dụng nhiệt nên tiết kiệm năng lượng, có thể tận dụng được nguồn đất sẵn có và có lợi thế tại địa phương.

Tuy đã có những thay đổi tích cực, nhưng việc sử dụng vật liệu xây dựng xanh, thân thiện với môi trường nói chung và gạch không nung nói riêng trong xây dựng còn nhiều khó khăn, thách thức là do quá trình phát triển công trình xanh chưa được quan tâm cả về góc độ quản lý nhà nước và hoạt động doanh nghiệp. Công tác đầu tư phát triển sản xuất đối với một số chủng loại vật liệu xây dựng xanh còn chưa hợp lý, quy mô còn nhỏ và phân tán, hiệu quả đầu tư chưa cao; công nghệ sản xuất vật liệu xây dựng xanh ở một số lĩnh vực còn lạc hậu so với trình độ hiện nay ở khu vực và thế giới, đòi hỏi phải được thay thế, đổi mới. Do người dân chưa có thói quen trong sử dụng vật liệu xây dựng xanh, những lợi ích mà sản phẩm vật liệu xây dựng truyền thống vẫn chiếm ưu thế. Vẫn còn nhiều cơ sở sản xuất khai thác chế biến đá xây dựng, đá ốp lát, gốm sứ xây dựng có quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, quy trình sản xuất chưa hợp lý.

Thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ bền vững

Để phát triển bền vững các vật liệu xây dựng xanh, Bộ Xây dựng đang dự thảo lấy ý kiến về Chiến lược phát triển vật liệu xây dựng Việt Nam thời kỳ 2021 - 2030, định hướng đến năm 2050. Chiến lược là công cụ quan trọng để định hướng phát triển vật liệu xây dựng xanh theo hướng bền vững, hiệu quả kinh tế - xã hội, tiết kiệm tài nguyên, năng lượng và bảo vệ môi trường. Chiến lược được ban hành sẽ là căn cứ để xây dựng các kế hoạch thực hiện của các bộ, ngành, địa phương và các quy định pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan đến công tác đầu tư xây dựng mới, mở rộng, nâng cấp, cải tạo các nhà máy sản xuất và kiểm soát chất lượng các sản phẩm vật liệu xây dựng xanh.

Nhằm thúc đẩy sản xuất và sử dụng vật liệu xây dựng xanh, ông Nguyễn Hải Hà cho rằng, các cơ quan chức năng cần ban hành đầy đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật liên quan đến sản phẩm vật liệu xây dựng xanh, thân thiện với môi trường nói chung và gạch không nung nói riêng. Đặc biệt, đối với công trình xanh cần đưa ra các tiêu chí và thông số đặc thù cụ thể; có chế tài xử lý hành chính đối với các chủ thể xây dựng không thực hiện quy định sử dụng vật liệu xây dựng xanh; khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, sản xuất vật liệu xây dựng; sử dụng công nghệ tiên tiến với mức độ cơ giới hóa, tự động hóa cao vào sản xuất, từng bước áp dụng các giải pháp của cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tiết kiệm nguyên liệu, năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính.

Mặt khác, các cơ quan chức năng phải quan tâm hơn đến công tác đào tạo chuyên ngành xây dựng về thiết kế, thi công sử dụng vật liệu xây dựng mới; công bố rộng rãi những hiệu quả thực tế của công trình sử dụng vật liệu xây dựng xanh để người dân và doanh nghiệp hình thành thói quen thay thế vật liệu xây dựng cũ bằng các loại vật liệu xây dựng thân thiện môi trường. Đối với nhà sản xuất và người tiêu dùng, việc dán nhãn xác nhận đối với vật liệu xây dựng xanh cũng là giải pháp hữu ích nhằm nâng cao ý thức sử dụng vật liệu ít tác hại tới môi trường trong cộng đồng.

Đồng thời, cần đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ, từng bước loại bỏ cơ sở sản xuất có công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường và hiệu quả kinh tế thấp; phát triển các cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng xanh phải gắn với vùng nguyên liệu, điều kiện cơ sở hạ tầng và thực hiện phân bố vào các khu, cụm công nghiệp; đa dạng hóa các loại hình đầu tư, thu hút mọi nguồn lực cho phát triển vật liệu xây dựng.

Riêng với vật liệu gạch không nung, cần tiếp tục ban hành tiêu chuẩn hướng dẫn thiết kế, thi công, nghiệm thu các kết cấu xây sử dụng vật liệu xây dựng không nung; có những ưu đãi cụ thể, lâu dài về vốn thuế, tiền thuê đất đối với các nhà sản xuất và từng loại gạch không nung; ban hành đồng bộ, chi tiết các chính sách ưu đãi sử dụng phế thải công nghiệp sản xuất gạch không nung và bắt buộc sử dụng vật liệu gạch không nung vào các công trình xây dựng theo các tiêu chí cụ thể. Nhất là phổ biến cho người dân ưu điểm của gạch không nung, để từng bước thay đổi thói quen sử dụng gạch đất sét nung; tập trung mọi năng lực phát triển sản xuất và sử dụng gạch xây không nung, góp phần phát triển ngành công nghiệp vật liệu xây dựng nước ta hiện đại, bền vững.

Xem thêm : Hợp quy vật liệu xây dựng - Vitest